Το 2021 είναι μια χρονιά ορόσημο για την ιστορία της νόσου του Σακχαρώδη Διαβήτη μιας και συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ανακάλυψη της Ινσουλίνης. Η Ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται σε ειδική μοίρα του παγκρέατος (β κύτταρα) και παίζει πρωτεύοντα ρόλο στον μεταβολισμό των υδατανθράκων των λιπών και των πρωτεϊνών. Δρα πρακτικά σε όλους τους ιστούς του σώματος (κυρίως όμως στο ήπαρ, τους μύες και τον λιπώδη ιστό) προάγοντας την πρόσληψη της γλυκόζης από τα κύτταρα, ώστε αυτή να χρησιμοποιηθεί για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών.
Η πλήρης έλλειψη της Ινσουλίνης προκαλεί τη νόσο του Διαβήτη τύπου 1, ενώ η μερική έλλειψη τον Διαβήτη τύπου 2, την πιο συχνή μορφή Διαβήτη στις μέρες μας, που αποτελεί μια διαρκώς επιδεινούμενη πανδημία με περισσότερους από 463 εκατομμύρια ασθενείς παγκοσμίως, αριθμός που αναμένουμε να αυξηθεί δραματικά τις επόμενες δεκαετίες αν δεν δράσουμε έγκαιρα.
Πριν την ανακάλυψη της Ινσουλίνης, ο Διαβήτης τύπου 1 ήταν μια θανατηφόρα νόσος. Δεν υπήρχε καμιά αποτελεσματική θεραπεία, παρά μόνο αυστηρές δίαιτες (τις ονόμαζαν χαρακτηριστικά «δίαιτες λιμοκτονίας») και οι ασθενείς, συνήθως παιδιά και έφηβοι, κατέληγαν λίγους μήνες μετά τη διάγνωση. H ιδέα για την παρασκευή της Ινσουλίνης ανήκει στον Φρέντερικ Μπάντινγκ, ένα Καναδό Γιατρό και ήρωα του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Μπάντινγκ, τον Οκτώβριο του 1920, εμπνευσμένος από τις εργασίες άλλων επιστημόνων που περιέγραφαν τη δράση μιας ορμόνης που παράγεται στο Πάγκρεας και η έλλειψη της πιθανά προκαλεί τον Διαβήτη, αποφάσισε να αφοσιωθεί στην απομόνωσή της, με σκοπό την εύρεση θεραπείας για την ανίατη έως τότε ασθένεια.
Μη έχοντας ερευνητική πείρα και μέσα, μιας και εκείνη την περίοδο ασκούσε Γενική Ιατρική στο προσωπικό του Ιατρείο, απευθύνθηκε στον Καθηγητή Φυσιολογίας του Πανεπιστημίου του Τορόντο και ειδικό στον Διαβήτη Τζον Μακλέοντ, ο οποίος θεώρησε άξια διερεύνησης την υπόθεσή του, ανέλαβε την επίβλεψη της έρευνας και του παραχώρησε το εργαστήριό του αλλά και τον φοιτητή Βιοχημείας Τσαρλς Μπεστ για βοηθό του. Τον Μάϊο του 1921 ξεκίνησαν τα πειράματά τους και έπειτα από πολλές αποτυχίες τον Αύγουστο του ίδιου έτους άρχισαν να έχουν τα πρώτα θετικά αποτελέσματα. Τον χειμώνα του 1921 στην ερευνητική ομάδα προστέθηκε ο καθηγητής Βιοχημείας Τζειμς Κόλλιπ που ανέλαβε να βοηθήσει στην παραγωγή όσο το δυνατόν κεκαθαρμένου εκχυλίσματος ινσουλίνης που θα ήταν ασφαλές για χρήση πλέον στον άνθρωπο, αρχικά από πάγκρεας κυνός και στην πορεία των πειραμάτων από χοίρειο και βόειο πάγκρεας.
Στις 23 Ιανουαρίου του 1922 ο Λέοναρντ Τόμπσον, ένας 14χρονος έφηβος που νοσηλευόταν σε ημικωματώδη κατάσταση στο Νοσοκομείο του Τορόντο ήταν ο πρώτος ασθενής που έλαβε Ινσουλίνη. Αν και η πρώτη δόση προκάλεσε αλλεργική αντίδραση στον νεαρό ασθενή, δώδεκα μέρες μετά, μια ακόμη πιο καθαρή μορφή Ινσουλίνης, προκάλεσε ένα μεγάλο θαύμα. Οι τιμές του σακχάρου του Λέοναρντ ήρθαν στο φυσιολογικό! Στην πορεία των πειραμάτων και άλλοι κωματώδεις διαβητικοί ασθενείς κυριολεκτικά επέστρεψαν από σίγουρο θάνατο.
Μια μεγάλη ανακάλυψη είχε γεννηθεί και έκτοτε η ινσουλίνη έχει σώσει και βελτιώσει τη ζωή εκατομμυρίων διαβητικών ασθενών. Θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα ιατρικά επιτεύγματα όλων των εποχών και για τις προσπάθειές τους οι Μπάντινγκ και Μακλέοντ τιμήθηκαν με το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής το 1923.
100 χρόνια μετά νέες μορφές Ινσουλίνης, πιο αποτελεσματικές και κυρίως πιο ασφαλείς βοηθούν τους ασθενείς με διαβήτη να ζουν μια απόλυτα φυσιολογική ζωή. Ωστόσο η πρόσβαση στην Ινσουλίνη καθώς και στα αναλώσιμα υλικά και τις καινοτόμες συσκευές που σχετίζονται σε ορισμένες περιπτώσεις με τη χρήση της (αντλίες Ινσουλίνης, συσκευές 24ωρης παρακολούθησης σακχάρου) δεν είναι ισότιμη για όλους, κυρίως λόγω του μεγάλου κόστους τους. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας όμως δηλώνει ρητά πως είναι θεμελιώδες δικαίωμα κάθε ανθρώπου να απολαμβάνει το υψηλότερο εφικτό επίπεδο Υγείας, ανεξαρτήτως φυλής, φύλου, θρησκευτικών και πολιτικών πιστεύω, οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης.
Συμμεριζόμενη αυτή την παραδοχή, η Παγκόσμια Ομοσπονδία Διαβήτη αφιερώνει τις εκδηλώσεις για τον Παγκόσμιο Μήνα Διαβήτη, που διεξάγονται κάθε Νοέμβριο τόσο για φέτος όσο και για τα επόμενα δύο χρόνια στο δικαίωμα για συνεχή και ανεμπόδιστη πρόσβαση όλων των ασθενών στις βασικές αντιδιαβητικές αγωγές και ιδιαίτερα στην Ινσουλίνη. Τονίζεται επίσης η σημασία της πρόληψης, της έγκαιρης διάγνωσης και της αποφυγής των επιπλοκών της νόσου αλλά και η ανάγκη συμμετοχής των ίδιων των ασθενών στο σχεδιασμό και την εφαρμογή των πολιτικών που σχετίζονται με τον Διαβήτη. Ευχή και προσδοκία όλων όσοι ασχολούμαστε με τη διαχείριση της νόσου είναι τα επόμενα 100 χρόνια να βελτιωθεί στο μέγιστο δυνατό βαθμό η υγεία και η ποιότητα ζωής των ασθενών με διαβήτη.
Γκιζλής Βασίλης MD, MSc
Γενικός Οικογενειακός Ιατρός με μετεκπαίδευση στον Σακχαρώδη Διαβήτη
Γραμματέας Ελληνικού Δικτύου Διαβήτη στην Π.Φ.Υ.
